So Sánh Luật BHXH 2024 và 2014: Những Điểm Khác Biệt Nổi Bật

Tác giả Gia Đình HR 19/07/2025 18 phút đọc

Luật BHXH 2024 và 2014 là hai dấu mốc quan trọng trong quá trình hoàn thiện chính sách an sinh xã hội tại Việt Nam.

Sau 10 năm triển khai, Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2014 đã bộc lộ nhiều điểm chưa phù hợp với thực tiễn đời sống người lao động và tình hình phát triển kinh tế – xã hội.

Ngày 27/6/2024, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật BHXH sửa đổi, có hiệu lực từ 1/1/2025, với nhiều thay đổi quan trọng nhằm tăng độ bao phủ, đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho người lao động, và hướng tới mục tiêu an sinh xã hội bền vững.

Bài viết này, Gia đình HR sẽ phân tích và so sánh toàn diện giữa Luật BHXH 2024 và Luật BHXH 2014, từ phạm vi điều chỉnh, chính sách đóng – hưởng đến các cơ chế linh hoạt và quy định về rút bảo hiểm một lần.

1. Phạm vi điều chỉnh và đối tượng tham gia Luật BHXH 2024 và 2014

Luật BHXH 2014 đã từng bước mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bao gồm người lao động có hợp đồng từ đủ 1 tháng trở lên. Tuy nhiên, tỷ lệ bao phủ vẫn còn thấp, đặc biệt là khu vực phi chính thức. Nhiều lao động tự do, bán thời gian, người làm việc theo thời vụ vẫn bị “bỏ quên” khỏi hệ thống an sinh.

Luật BHXH 2024 sửa đổi theo hướng tiến bộ hơn. Ngoài việc giữ nguyên nhóm bắt buộc, luật mới chính thức mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, cho phép cả người lao động không ký hợp đồng, người làm việc trong khu vực không chính thức, người nội trợ, tiểu thương… được quyền tham gia và tích lũy thời gian đóng bảo hiểm.

Đặc biệt, luật mới cho phép linh hoạt hình thức đóng (theo tháng, quý, 6 tháng, cả năm), giảm rào cản tài chính, giúp người thu nhập thấp dễ dàng tiếp cận BHXH hơn. Đây là bước tiến đáng ghi nhận trong việc tiến tới bảo hiểm xã hội toàn dân theo mục tiêu đến năm 2030.

>>>>> Xem nhiều: Khóa học hành chính nhân sự ở Hà Nội

2. Thời gian tối thiểu để hưởng lương hưu: Giảm từ 20 năm còn 15 năm

Một trong những thay đổi được kỳ vọng nhất trong Luật BHXH 2024 là rút ngắn thời gian tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm (quy định cũ) xuống còn 15 năm. Quy định này áp dụng từ năm 2025 và là một bước đột phá nhằm khuyến khích người lao động tham gia BHXH, đặc biệt là lao động lớn tuổi, sắp về hưu nhưng chưa đủ thời gian đóng.

Điểm đặc biệt là quy định mới không đánh đồng tất cả, mà sẽ thiết lập lộ trình áp dụng với từng nhóm đối tượng, bao gồm cả người đóng BHXH tự nguyện. Tuy nhiên, thời gian ngắn hơn sẽ đi kèm với tỷ lệ lương hưu tương ứng, đảm bảo sự công bằng và bền vững quỹ hưu trí.

So với Luật BHXH 2014, yêu cầu “đóng đủ 20 năm mới được hưởng hưu” đã từng khiến hàng trăm nghìn người lao động rút bảo hiểm một lần vì không đủ kiên nhẫn chờ đợi hoặc chuyển công việc không có BHXH. Do đó, sự điều chỉnh này là kịp thời và mang tính nhân văn cao.

3. Chính sách rút BHXH một lần: Siết chặt nhưng có điểm nới

Trong khi Luật BHXH 2014 cho phép người lao động có thể rút toàn bộ số tiền đã đóng sau 1 năm nghỉ việc (với điều kiện chưa đủ tuổi hưu), thì Luật BHXH 2024 điều chỉnh theo hướng hạn chế rút một lần toàn bộ số tiền nhằm đảm bảo quyền an sinh dài hạn.

Cụ thể, luật mới quy định:

Người lao động được rút tối đa 50% số tiền đã đóng vào quỹ hưu trí – tử tuất nếu nghỉ việc đủ 12 tháng và không tiếp tục đóng BHXH.

50% còn lại sẽ được bảo lưu cho đến khi đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Cách làm này vừa đáp ứng nhu cầu tài chính ngắn hạn của người lao động, vừa bảo toàn phần tích lũy dài hạn cho tương lai, giảm thiểu tình trạng không có lương hưu khi về già. Đây cũng là lời giải cho bài toán “rút hay không rút BHXH một lần” vốn đã gây tranh cãi suốt nhiều năm qua.

>>>>> Xem thêm:

Làm Sao Để Giữ Chân Nhân Viên Giỏi Mà Không Tăng Lương ?
Ngành Hành Chính Văn Phòng Thi Khối Nào? Học Trường Gì?
Nhân Viên Hành Chính Văn Phòng Làm Gì Mỗi Ngày
Muốn Làm Hành Chính Nhân Sự , Cần Biết Những Mẫu Gì?
Thủ Tục BHXH, BHYT, BHTN Cho Nhân Viên Mới Và Nghỉ Việc

4. Thay đổi chính sách với bảo hiểm xã hội tự nguyện: Linh hoạt và hấp dẫn hơn

Luật BHXH 2014 quy định người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ: hưu trí và tử tuất.

Hạn chế này khiến nhiều người e dè tham gia vì lợi ích không đủ hấp dẫn so với mức đóng.

Từ 2025, Luật BHXH 2024 mở rộng thêm quyền lợi cho người đóng BHXH tự nguyện:

Được hưởng chế độ thai sản (trường hợp ngừng việc để sinh con).

Được rút một phần trước tuổi trong một số tình huống đặc biệt.

Mức đóng linh hoạt theo thu nhập thực tế (chứ không chỉ theo mức sàn), giúp tăng tính chủ động.

Chính sách mới còn có hỗ trợ đóng từ ngân sách nhà nước, với các mức hỗ trợ tăng từ 10%, 25% lên đến 30% cho các nhóm yếu thế, giúp mở rộng đáng kể đối tượng tham gia.

5. Quy định về đóng BHXH bắt buộc giữa Luật BHXH 2024 và 2014

Một điểm quan trọng của Luật BHXH 2024 là tăng cường cơ chế cưỡng chế, xử phạt và truy thu đối với các doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng BHXH. Thống kê cho thấy, mỗi năm có hàng chục nghìn tỷ đồng bị nợ đọng BHXH, ảnh hưởng đến quyền lợi trực tiếp của người lao động.

Luật mới đưa ra các biện pháp mạnh:

Bổ sung trách nhiệm hình sự đối với người đại diện pháp luật của doanh nghiệp trốn đóng BHXH.

Cho phép công khai danh sách nợ BHXH trên phương tiện truyền thông.

Tăng quyền cho cơ quan BHXH trong thanh tra, xử phạt vi phạm hành chính mà không cần chờ đến cấp tỉnh/huyện như trước.

Nếu như Luật BHXH 2014 chủ yếu dựa vào “khuyến khích”, thì Luật BHXH 2024 chuyển hướng rõ rệt sang cơ chế “cưỡng chế – bắt buộc – răn đe”, tạo ra rào chắn hiệu quả hơn để bảo vệ người lao động trong quan hệ lao động.

6. Thay đổi về cách tính lương hưu

Luật BHXH 2014 quy định lương hưu được tính dựa trên bình quân tiền lương của toàn bộ quá trình đóng (đối với người tham gia sau năm 2018). Tuy nhiên, điều này khiến nhiều người nhận lương hưu thấp do giai đoạn đầu đi làm có mức lương rất thấp.

Luật BHXH 2024 điều chỉnh cách tính lương hưu theo hướng linh hoạt hơn:

Áp dụng công thức bình quân có chọn lọc những năm có mức đóng cao nhất trong toàn bộ quá trình, tương tự như cách tính lương hưu trước năm 2018.

Thay đổi công thức tính tỷ lệ % hưởng hưu nhằm tăng tính khuyến khích đóng dài hơn.

Ngoài ra, còn có quy định đảm bảo mức lương hưu không thấp hơn mức chuẩn nghèo khu vực thành thị, mang tính nhân văn, đảm bảo người về hưu không rơi vào tình trạng thiếu đói.

7. Thủ tục hành chính và chuyển đổi số

Một cải cách đáng chú ý của Luật BHXH 2024 là định hướng toàn diện về chuyển đổi số trong quản lý và chi trả BHXH. Trong khi Luật 2014 vẫn phụ thuộc vào sổ giấy và chứng từ bản cứng, luật mới đã chính thức bỏ sổ BHXH giấy và chuyển sang mã số định danh điện tử tích hợp với căn cước công dân.

Các điểm nổi bật:

Toàn bộ quá trình tham gia – điều chỉnh – nhận chế độ BHXH được thực hiện qua nền tảng số.
Giảm thiểu hồ sơ giấy, chứng từ đối với người lao động nghỉ việc, chuyển nơi làm.
Kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để xác minh nhanh chóng thông tin.

Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí cho cơ quan BHXH mà còn nâng cao trải nghiệm của người tham gia, rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ từ vài tuần xuống còn vài ngày.

Sự thay đổi từ Luật BHXH 2014 sang Luật BHXH 2024 không chỉ là sự điều chỉnh kỹ thuật, mà còn là bước chuyển chiến lược về tư duy quản lý an sinh xã hội: từ bị động sang chủ động, từ giới hạn sang bao trùm, từ khuyến khích sang cưỡng chế đi kèm nhân văn.

Mặc dù vẫn còn một số vấn đề cần hướng dẫn cụ thể trong thời gian tới, nhưng có thể khẳng định, Luật BHXH 2024 là một bước tiến lớn trong hành trình đảm bảo quyền lợi hưu trí và an sinh lâu dài cho mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt trong bối cảnh già hóa dân số và bất định kinh tế toàn cầu.

Hy vọng với bài viết này của Gia đình HR, bạn đã hiểu rõ về topic: So Sánh Luật BHXH 2024 và 2014: Những Điểm Khác Biệt Nổi Bật. Chúc bạn thành công!

>>> Xem thêm: